Present perfect simple a present perfect continuous

Kiedy simple a kiedy continuous?

Niniejszy artykuł jest drugim z serii artykułów na temat czasów perfect. W pierwszym z nich – Present perfect a past simple – mowa była o tym, kiedy stosuje się czasy present perfect w ogóle. Teraz przyszedł czas na intuicyjne wyjaśnienie, który z czasów present perfect wybrać: present perfect simple czy continuous.

Jak już wiemy z pierwszej części, najważniejszym pytaniem jest to o okres czasu.

 The Present Perfect Rule

Gdy już ustaliliśmy, że okres czasu, który mamy na myśli jest otwarty (a więc że czasem, który zastosujemy jest czas present perfect), stajemy przed sakramentalnym pytaniem: który perfect – simple czy continuous? Choć pytanie to spędza sen z powiek niejednemu uczącemu się języka angielskiego, okazuje się, że odpowiedź jest bardzo prosta (nazwijmy ją „Regułą present perfect” - The Present perfect Rule):

I tyle… Prawda, że to proste? Teraz, gdy wiemy już wszystko, zostało do omówienia tylko parę drobnych szczegółów...

Present perfect continuous – intuicje

Główną intuicją związaną z czasem present perfect continuous jest trwanie, nie w tej chwili, bo to domena present continuous, ale przez jakiś czas (okres otwarty). Stosujemy ten czas ilekroć chcemy powiedzieć, że jakaś czynność albo proces trwa od jakiegoś czasu.

a)    They’ve been repairing the road for three months.

b)    Tom has been learning Spanish for twenty years.

Skupiamy się właśnie na samej czynności i jej trwaniu, a nie na jej skutkach. Jeśli wspominamy jakieś skutki, to chodzi nam raczej o skutki uboczne, a nie te zamierzone:

c)     Why are you hot? – I’ve been running.

d)    What a mess! – Yes, I’ve been redecorating my house.

W czasie present perfect simple, natomiast, chodzi nam o skutki zamierzone i czynności dokonane:

e)     Wow! It looks beatiful! – Yes, I’ve redecorated my house.

Niestety, bywa tak, że czasu present perfect continuous użyć nie możemy. Przyjrzymy się teraz bliżej takim sytuacjom.

Czasowniki statyczne – state verbs

Czasowniki statyczne, to czasowniki odnoszące się do stanów rzeczy, a nie czynności czy procesów. Nie występują one w ogóle w czasach continuous, a więc także w czasie present perfect continuous. Więcej informacji na temat czasowników statycznych znaleźć można w artykule Stany i czynności – state verbs i action verbs. Dlatego, gdy mówimy o jakimś stanie rzeczy trwającym jakiś czas (do tej pory), musimy użyć czasu present perfect simple:

a)    We’ve known each other for ages.

b)    Tom’s had this watch since his birthday.

c)     I’ve always trusted you.

Czynności dokonane – completed actions

Drugim przykładem sytuacji, w której nie możemy zastosować czasu present perfect continuous, jest ta, w której mówimy o czynnościach dokonanych (oczywiście cały czas mając na myśli otwarty okres czasu). Zastosujemy wówczas present perfect simple, zwłaszcza wtedy, gdy mówimy ile czegoś zrobiliśmy. Porównajmy następujące zdania:

a)    I’ve been answering emails all day today.

b)    Actually, I’ve sent about twenty.

c)     She’s been reading this book for three months.

d)    Actually, she’s only read fifty pages so far.

Garść kolejnych przykładów: 

e)     I’ve cut my finger. Ktoś o mocnych nerwach może spróbować wyobrazić sobie takie zdanie w present perfect continous, np.:

f)     I’ve been cutting my finger for three minutes, but to no avail…

g)     She’s found a job. Możemy to porównać z:

h)    She’s been looking for a job for some time (and hasn’t been able to find one).

Live, work, itp.

Jest w angielskim grupa czasowników, w których znaczenie wpisana jest już idea trwania, np. live, work. W przypadku takich czasowników trudno nawet rozstrzygnąć czy wyrażają one czynności, czy też stany. Dlatego nie ma na ogół większego znaczenia, w którym z czasów perfect je użyjemy.

a)    I’ve been working here for three years.

b)    I’ve worked here for twenty years.

c)     She’s been living in Paris since childhood.

d)    He has lived in this town all his life.

Niemniej jednak, istnieje pewna subtelna różnica między zastosowaniem czasu simple i continuous w takich przypadkach. Być może niektórzy z Państwa już ją czują. Z pomocą przychodzi nam tu drugie kryterium Reguły present perfect: czynność dokonana. Otóż, ilekroć przetłumaczylibyśmy dane zdanie na język polski za pomocą czasownika w formie dokonanej, tylekroć powinniśmy użyć czasu present perfect. I vice versa. Porównajmy tłumaczenia powyższych przykładów: 

a)    Pracuję tu od trzech lat.

b)    Przepracowałem tu dwadzieścia lat.

c)     Mieszka w Paryżu od dziecka.

d)    On przeżył w tym mieście całe swoje życie.

Tak więc zastosowanie czasu present perfect simple będzie sugerowało albo (1) że używając danego czasownika mamy na myśli raczej stan niż czynność, albo (2) że mamy raczej na myśli czasownik dokonany niż niedokonany.

Present perfect continuous a present continouos

Przypomnijmy sobie raz jeszcze, bo warto o tym pamiętać, że czasu present perfect continuous nie używamy w ogóle, jeśli nie mamy na myśli jakiegoś okresu czasu. Nie powiemy na przykład:

(-) I’ve been reading an interesting book.

 Powiemy raczej:

 I’m reading an interesting book.

albo

I’ve been reading an interesting book lately (since Monday, itp.).

Czas present continuous wykorzystuje perspektywę punktową, podczas gdy present perfect continuous – okresową. Zob. artykuł Punkty i okresy – krótkie wprowadzenie do czasów angielskich.

Dialektyka tłumaczenia czasów present perfect

Jak widzieliśmy, bardzo pomocnym kryterium przy wyborze między czasami present perfect simple a continuous jest aspekt dokonany czasowników przy przekładzie na język polski. Chciałoby się powiedzieć, że czas present perfect simple = czasownik dokonany a present perfect continuous = czasownik niedokonany. Otóż sprawa nie jest do końca taka prosta.

Faktycznie jest tak, że mówiąc o czynności dokonanej nie możemy zastosować czasu present perfect continuous. Na przykład:

 Zjadłem obiad. -> I’ve eaten lunch.

A zatem: 

zdanie polskie w aspekcie dokonanym -> present perfect simple.

Natomiast, jeśli używamy czasownika niedokonanego w języku polskim, to na ogół faktycznie przełożymy go na angielski jako present perfect continuous, ale nie zawsze. Będzie tak w przypadku czynności niedokonanych, np.:

 Szukam Cię od godziny! -> I’ve been looking for you for an hour.

 ale już nie w przypadku stanów, bo te zawsze oddamy w czasie present perfect simple, np.:

 Znam Anielę od dziecka. -> I’ve known Angela since she was a child.

 Porównajmy tu dla przykładu tłumaczenie zdania z czasownikiem dokonanym:

 Poznałem Anielę. -> I’ve met Angela.

 które oczywiście też przełożymy na present perfect simple.

Z drugiej strony, zdanie w present perfect continuous przekładać będziemy zawsze na zdanie zawierające czasownik w aspekcie niedokonanym:

 I’ve been eating lunch since 1 p.m. -> Jem obiad od pierwszej.

 Czyli:

present perfect continuous -> zdanie polskie w aspekcie niedokonanym.

Jednak, i tu także nie możemy odwrócić sytuacji: zdanie w present perfect simple, jak widzieliśmy, wcale nie musi być tłumaczone na aspekt dokonany, np.:

I’ve had this watch for ages. -> Mam ten zegarek od dawna.

Mówiąc ogólnie: jeśli potraktujemy strzałki w powyższych regułach, jako odpowiedniki implikacji w sensie logicznym, to w przypadku czynności (ale nie stanów) okaże się, że są one odwracalne.

 Intuicje i algorytmy

Oczywiście, trzeba pamiętać, że Reguła present perfect nie mówi wcale, że czas present perfect continuous jest bardziej powszechny – być może statystycznie częściej używany jest present perfect simple. Chodzi raczej o regułę praktyczną, którą można także wyrazić w postaci algorytmu, a który z kolei z czasem, wskutek ćwiczeń, przekształci się w intuicję. Coś jak: myślisz o punkcie, czy okresie? Okresie. Czy jest to okres otwarty czy zamknięty? Otwarty. Czy mówisz o stanie czy czynności? Czynności. Czy jest ona dokonana? Nie. A zatem: masz użyć czasu present perfect continuous. Jest to tylko pierwszy zarys algorytmu, podobnego do tego, jaki moim zdaniem nasz umysł (a w każdym razie umysł rodowitego Anglika czy Amerykanina) wykonuje w ułamku sekundy zanim wybierze odpowiednią konstrukcję.

Brak komentarzy

Pozostaw odpowiedź