Present simple a present continuous

Jak intuicyjnie zrozumieć czasy present simple i continuous?

Jednym z pierwszych problemów, przed którymi stają uczący się języka angielskiego jest obecność dwóch czasów teraźniejszych: present simple i present continuous. (Na szczęście, wiadomość o istnieniu jeszcze innych czasów teraźniejszych dociera do nasz reguły nieco później, kiedy minie już pierwszy szok...) Pytanie, które zwykle sobie stawiamy brzmi: po co komu, u licha, dwa czasy teraźniejsze? Niestety, na to pytanie nie umiem odpowiedzieć (przynajmniej na razie...). Postaram się za to pokazać intuicje związane z tymi czasami, a także wydobyć na jaw podobieństwa do analogicznych polskich konstrukcji, nawet jeśli nie noszą one dumnej nazwy "czasu".

Present simple - bezczasowa statyka

1. Statyka
Główną cechą czasu present simple jest to, że odnosi się on do stanów rzeczy, sytuacji statycznych, relacji między rzeczami i ludźmi. Gdy mówimy:
I work in Paris.albo
Water boils at 100°C.to widać, że nic tu się nie dzieje. Nie zachodzi tu żadna zmiana. Także, gdy mówimy o regularnościach, prawach fizycznych, prawidłowościach psychologicznych, to tak naprawdę mówimy o statycznym aspekcie świata, jego można by rzec ramach (meta)fizycznych.

2. Bezczasowość
O ile inne czasy gramatyczne skupiają się na określonych punktach albo okresach czasu, o tyle present simple jest bezczasowy. Znakomicie godzi się to z cechą poprzednią, bo jeśli nic się nie dzieje, nic nie ulega zmianie, to trudno mówić o czasie... Mówiąc zatem:
The Earth revolves around the Sun.albo
I like apples.czy
Men tend to forget things.nie mamy na myśli konkretnego czasu, ale myślimy, że jest tak "w ogóle", abstrakcyjnie.

3. Potencjalność
W czasie present simple mówimy o tym, co robimy potencjalnie, tj. co możemy robić, potrafimy czy umiemy, ale niekoniecznie w danej chwili robimy.
I often read books.Amanda speaks seven languages.

Przeciwieństwem potencjalności jest aktualność, a ta jest domeną czasu present continuous, o czym niżej. Aby lepiej zrozumieć tę różnicę, spójrzmy na następujący krótki dialog:Where's John?1) He watches TV.2) He's watching TV.

Osoba odpowiadająca zdaniem 1) pomyliła aspekt potencjalny z aktualnym: to, że Janek ogląda telewizję (taki ma zwyczaj) nie mówi nic o tym, co robi teraz, aktualnie. Zwróćmy uwagę, że w języku polskim zarówno pierwsze, a jak i drugie zdanie brzmieć będzie: Jan ogląda telewizję.

I go to school vs. I'm going to school. (Chodzę do szkoły. a Idę do szkoły.).I often eat out. vs. I'm eating some toast. (Często jadam na mieście. a Jem tosty.)Takich przykładów można by mnożyć, każdy może ich podać więcej. Zachęcam do takiego ćwiczenia.

5. Stany i relacje
Istnieje w języku angielskim grupa czasowników, które występują tylko w czasie present simple, a nie występują w ogóle w czasach continuous. Są to tzw. state verbs - czasowniki oznaczające stany, statyczne relacje, w odróżnieniu od tzw. action verbs, które mogą odnosić się do czynności, procesów. Jak już wiemy, czas present simple jest z natury statyczny, dlatego stany rzeczy wyrażamy właśnie w nim. Więcej informacji o czasownikach state verbs znaleźć można w artykule: State verbs, action verbs.

Present continuous - konkret, dynamika i zmiany

Czasu present conitnuous używamy, by mówić o toczących się procesach, projektach oraz niezakończonych czynnościach. Odnosząc się do nich przyjmujemy perspektywę punktową, perspektywę chwili obecnej: owe procesy, projekty i czynności są w trakcie (in progress), trwają (continue), jeszcze się nie zakończyły. I to jest właśnie istota tego czasu, zwanego present continuous, ale także present progressive.

1. Dynamika
Jednym z głównych zadań czasu present continuous jest oddanie dynamiki świata. Ilekroć mówimy o ruchu, tylekroć używamy tego czasu:
The ball is rolling.The boys are fighting.Sue's trying to find a new flat.2. Zmienność
Stosując czas present continuous zwracamy uwagę na zmiany, trendy, przejściowość, a stąd także tymczasowość, o której często mowa w podręcznikach do gramatyki:
Leaves are turning yellow.Businesses are moving their operations overseas.I'm staying at my brother's as my flat is being redecorated.3. Konkret
Czasu present continuous używamy, by mówić o konkretnych, pojedynczych, indywidualnych zjawiskach, procesach, itp. w odróżnieniu od abstrakcyjnych, potencjalnych, powtarzalnych cech świata:
I'm reading an interesting book.They're going on holiday.A new hypermarket is being built opposite my house.Związku z tym, bardzo dziwnie brzmiałoby, gdybyśmy powiedzieli:
He builds a house.I read an interesting book.She buys a car.A to dlatego, że mamy na myśli konkretną, pojedynczą czynność czy proces. Czas present simple ze swoją abstrakcyjnością, ogólnością i powtarzalnością jest tu zupełnie nie na miejscu.

4. Aktualność
W porównaniu z potencjalnością czasu present simple, present continuous jest czasem "aktualnym" w znaczeniu, w jakim aktualność kontrastuje się z potencjalnością w filozofii Arystotelesa. U Arystotelesa "aktualny" znaczy konkretny, faktyczny, zrealizowany. Można na przykład powiedzieć, że ta oto roślina jest aktualnie drzewem, ale potencjalnie jest stołem, podłogą, czy kartką papieru. W potocznym języku polskim słowo "aktualny" ma konotacje czasowe i znaczy "obecny", "teraźniejszy" albo "obecnie ważny". Stąd mamy, jako Polacy, pewne trudności ze zrozumieniem znaczenia słowa actual (oraz pochodnego przysłówka actually), bo w języku angielskim ma ono znaczenie pierwotne, właśnie arystotelesowskie: "faktyczny", "rzeczywisty", itd.
Gdy mówimy:
My friend writes books.znaczy to, że on pisuje książki, że potrafi je pisać, że przynajmniej dwie już napisał, oraz że, być może, jakąś napisze. Natomiast, gdy powiemy:
My friend is writing a book on French history.Mamy na myśli aktualną czynność, faktycznie się realizującą możliwość.

Podczas, gdy czas present simple skupia się na aspektach statycznych świata, jego ramach, present continuous wypełnia te ramy dynamiką, ruchem, konkretem, rzeczywistą treścią.

Intuicje związane z czasami present simple i present continuous

Zestawmy wszystkie powyższe intuicje w syntetyczną tabelkę:

Skąd biorą się problemy z czasami present simple i present continuous

Brak komentarzy

Pozostaw odpowiedź